Herdenking Rees 09-11-2021

Na een jaar waarin we elkaar niet mochten bezoeken, was het dit jaar weer mogelijk om de herdenking in Rees bij te wonen.

Het gemeentebestuur van Stadt Rees had vooraf nog ernstig getwijfeld, maar omdat het in de buitenlucht werd gehouden besloot men om toch de herdenking door te laten gaan. Mits we natuurlijk afstand van elkaar hielden.

Voordat we naar de officiele herdenking gingen, brachten we een bezoekje aan het infobord aan de Melatenweg.

Daar werden namens onze Stichting, de Gemeente Apeldoorn ,de familie Ploeg en de familie Gerritse een bloemstuk gelegd

Daarna reden we naar het monument bij het voormalige busstation.

Stipt 15.00 uur nam burgemeester C. Gerwers het woord.

Burgermeester Christof Gerwers hield een indrukwekkende toespraak.

Sehr geehrter Herr Kuster (Vertreter Gem. Oude Ijsselstreek), sehr geehrter Herr Cziesso (stv. Bürgermeister Apeldoorn), Sehr geehrte Damen und Herren, liebe Freundinnnen und Freunde aus den Niederlanden,
verehrte Gäste, beste Mensen,zum mittlerweile zwölften Male gedenken wir heute der jüdischen Bürgerinnen und Bürger sowie der verstorbenen niederländischen Zwangsarbeiter. Zu diesem Gedenken darf ich Sie alle herzlich am Mahnmal im Reeser Stadtgarten willkommen heißen.

Diese Gedenkveranstaltung lebt von der Begegnung, lebt von dem direkten
Austausch zwischen Niederländern und Deutschen und lebt letztlich
auch davon, dass wir uns im Anschluss bei Kaffee und Kuchen im
Kolpinghaus zusammensetzen und gemeinsam ins Gespräch kommen.

Dass dies in diesem Jahr wieder möglich ist, darüber freuen wir alle uns
sehr. Wir freuen uns über das Wiedersehen, vermissen allerdings
gleichzeitig Albert Gerritse, der als letzter der noch verbliebenen
ehemaligen Zwangsarbeiter vor wenigen Tagen im Alter von 93 Jahren
verstorben ist. Gemeinsam mit Jan de Louter, Johan von Essen und
Josef Becker hat Ap Gerritse maßgeblich daran mitgewirkt, dass die
Geschichte der niederländischen Zwangsarbeiter in unserer Stadt Rees
nicht vergessen wird.

Während Jan de Louter die schrecklichen Ereignisse von damals mit
vielen Erzählungen verarbeitete, haben wir Reeser Herrn Gerritse als
stillen und in sich ruhenden, bescheidenen Menschen kennengelernt. Er
gehörte zu den Menschen, so schien es, der die Geschehnisse der
Vergangenheit zuerst mit sich ausmachte und sich lieber im Hintergrund
hielt.

Aber auch Ap Gerritse war die Aussöhnung zwischen Niederländern und
Deutschen sehr wichtig. Mit der Teilnahme an den verschiedenen
Gedenkveranstaltungen in Rees sowie seinen Schulbesuchen in den
Niederlanden machte er auf seine Art deutlich, wie wichtig es ist, den
Weg der Versöhnung und Freundschaft zu gehen. Ap Gerritse hat mit
seinem Handeln und seinem Tun einen wichtigen Beitrag dazu geleistet,
dass wir aus der Vergangenheit lernen, darüber sprechen und in Frieden
und Freundschaft miteinander leben. Immer wieder, Jahr für Jahr, wird
uns bewusst, dass sich die schlimmen Zeiten des 2. Weltkrieges und des
Nationalsozialismus niemals wiederholen dürfen.

Mit dem Tod von Ap Gerritse ist nun der letzte, uns bekannte, Zwangsarbeiter, verstorben. Wir verlieren damit auch den letzten Zeitzeugen des ehemaligen Zwangsarbeiterlagers „Kamp Rees“.

Umso dankbarer bin ich, dass wir durch den ständigen Austausch der
vergangenen Jahre mit ehemaligen Zwangsarbeitern wie Ap Gerritse
vieles gelernt und erfahren haben. Wir haben von ihren Erinnerungen
gehört und diese Erinnerungen in Form von Erzählungen, Bildern,
Skizzen, Gedichten oder Zeitungsartikeln bei Tina Oostendorp und dem
Stadtarchiv Rees für nachfolgende Generationen festgehalten und
gesichert. Viel wichtiger als alles Materielle ist aber die Entwicklung, die
mit der Aufbereitung unserer Geschichte, mit der Einführung der
Gedenkveranstaltung am 9. November und auch mit dem jährlichen
Gedächtnisgang von Rees nach Megchelen einhergegangen ist.

Ablehnung, Vorbehalte und Skepsis konnten wir gemeinsam im Laufe
der Jahre abbauen und gemeinsam ist es uns gelungen, ein
freundschaftliches Verhältnis aufzubauen.

Ich habe es schon oft erzählt, aber mich hat es immer wieder tief berührt,
wenn Jan de Louter berichtete, dass er auf der A3 an der Ausfahrt Rees
immer feste auf das Gaspedal gedrückt hat, um das Stadtgebiet Rees
schnell zu passieren, weil er nicht an seine Gefangenschaft im
Zwangsarbeiterlager Rees-Groin erinnert werden wollte. Er wollte mit der
Stadt Rees schlicht nichts mehr zu tun haben. Dank unseres
Austauschs, der geschichtlichen Aufbereitung und des guten
Miteinanders änderte sich dieses Stimmungsbild und Herr de Louter kam
im Laufe der Zeit sehr gern nach Rees, um neue Freunde und Bekannte
zu treffen.

„Aus Feinden wurden Fremde und schließlich wurden aus Fremden Freunde“.

So würde ich diese besondere Entwicklung des deutsch und niederländischen Austauschs heute bezeichnen.

Meine sehr geehrten Damen und Herren, wir können sehr dankbar sein, dass Ap Gerritse, Johan van Essen, Jan de Louter und Josef Becker sich so engagiert und mit ganzem Herze für Frieden und Versöhnung eingesetzt haben. Wenn es auch nur für einen überschaubaren Kreis wie den unsrigen gilt: Wir haben das Gemeinsame gefunden und dabei das Trennende überwunden.

Unsere Gesellschaft, das gilt für die Niederlande und für Deutschland
gleichermaßen, ist heutzutage in vielen Bereichen so gespalten wie
selten zuvor. Die Corona-Krise mit ihren Auswüchsen bis hin zu
abstrusen Verschwörungstheorien oder die Frage, wie wir mit dem
Klimawandel umgehen wollen, sind Beispiele dafür, wie sehr Fragen der
Zeit die Menschen auch heute bei uns in Europa spalten können.

Lassen Sie uns den heutigen Tag auch dazu nutzen, in Erinnerung zu
rufen, dass wir alle gemeinsam dazu aufgerufen sind, nicht erneut die
Fehler der Vergangenheit zu begehen. Lassen Sie uns heute daran
erinnern, wie sehr sowohl jüdische Mitbürgerinnen und Mitbürger als
auch niederländische Zwangsarbeiter bei uns in Rees gelitten haben.

Und lassen Sie uns das Gedenken heute schließlich als gutes Beispiel
dafür nehmen, die Konflikte unserer Zeit auf diese Art und Weise –
nämlich friedlich und freundschaftlich – zu lösen.

Aufeinander zugehen, dem anderen zuhören, die Position des anderen begreifen und schließlich auch bereit zu sein, Kompromisse zu schließen.

Diese Fähigkeiten hatten Ap Gerritse, Johan van Essen, Jan de Louter
und Josef Becker und diese Fähigkeiten sind die Basis dafür, dass wir
heute friedlich und in Freundschaft gemeinsam diese Gedenkveranstaltung feiern können.

Vielen Dank.

Hieronder de Nederlandse vertaling.

Begroeting door burgermeester Christoph Gerwers, naar aanleiding van de herdenking van de joodse burgers en nederlandse dwangarbeiders, op dinsdag 9. november 2021 (gesproken tekst).

Zeer geeerde heer Kuster (vertegenwoordiger gem. Oude Ijsselstreek.), zeer geeerde heer Cziesso (plaatsvervangend burgermeester Apeldoorn), zeer geerde dames en heren, beste vriendinnen en vrienden uit Nederland, geerde gasten, beste mensen, voor de inmiddels 12e keer herdenken wij vandaag de joodse burgers, als ook de overleden nederlandse dwangarbeiders.

Voor dit herinneren mag ik u allen hartelijk welkom heten aan het gedenkteken in de Stadtgarten van Rees. Deze herdenking komt door het ontmoeten zélf tot leven, het komt tot leven door de directe uitwisseling tussen nederlanders en duitsers en komt uiteindelijk ook tot leven door straks na de afsluiting bij koffie en thee in het Kolpinghaus bij elkaar te zitten en samen in het gesprek komen. Dat dat dit jaar weer mogelijk is vinden we allemaal natuurlijk fijn. Wij vinden het fijn elkaar weer te zien, maar we missen tegelijkertijd ook Albert Gerritse, die als laatste van de nog overgebleven voormalige dwangarbeiders enkele dagen geleden op 93-jarige leeftijd is overleden.

Samen met Jan de Louter, Johan von Essen en Josef Becker heeft Ap Gerritse toonaangevend bijgedragen, dat de geschiedenis van de nederlandse dwangarbeider in onze stad Rees niet wordt vergeten.

Terwijl Jan de Louter de verschrikkelijke gebeurtenissen van toen met talrijke verhalen verwerkte, hebben wij bewoners uit Rees meneer Gerritse als een stille en in zichzelf rustende, bescheiden mens leren kennen. Hij behoorde tot die mensen, zo leek het, die de gebeurtenissen in het verleden vooral met zichzelf deelde en liever op de achtergrond bleef.

Maar ook voor Ap Gerritse was de verzoening tussen nederlanders en duitsers erg belangrijk. Met zijn aanwezigheid op de verschillende herdenkingen in Rees alsook met de bezoeken aan de scholen in Nederland liet hij op zijn manier zien, hoe belangrijk het is de weg van de verzoening en vriendschap te volgen. Ap Gerritse heeft met zijn handelen en zijn doen een belangrijke bijdrage daaraan geleverd, dat we uit de geschiedenis kunnen leren, erover kunnen spreken en in vrede en vriendschap met elkaar kunnen leven.

Telkens weer, jaar voor jaar, worden we ons bewust, dat de verschrikkelijke tijd van de tweede wereldoorlog en het nationaalsocialisme zich nooit mag herhalen. Met de dood van Ap Gerritse is nu de, voor zover wij weten, laatste dwangarbeider overleden. Wij verliezen daarmee ook de laatste hedendaagse getuige van het voormalig dwangarbeiderskamp ‘Kamp Rees’.

Om zo dankbaarder ben ik dat wij door de voortdurende uitwisseling in de afgelopen jaren met voormalige dwangarbeiders zoals Ap Gerritse veel hebben geleerd en ervaren. We hebben over hun herinneringen gehoord en deze herinneringen hebben we in de vorm van vertellingen, foto’s, schetsen, gedichten of krantenartikelen bij Tina Oostendorp en het stadsarchief Rees voor de generaties na ons verzameld en opgeslagen.

Maar veel belangrijker nog dan al het materiele is echter de ontwikkeling die met de verwerking van onze geschiedenis, met de invoering van de herdenkingen op 9 november en ook met de jaarlijkse herdenkingsstoet van Rees naar Megchelen is ontstaan. Afwijzing, voorbehoud en scepsis
konden we samen in de loop der jaren afbouwen en samen is het ons gelukt een vriendschappelijke relatie op te bouwen.

Ik heb het al vaak verteld, maar mij raakt het steeds weer opnieuw als Jan de Louter vertelt, dat hij op de A3 bij de uitrit Rees altijd hard op het gaspedaal trapte om het gebied rond Rees snel te kunnen passeren, omdat hij niet aan zijn gevangenschap in het dwangarbeiderskamp Rees-Groin
herinnerd wilde worden. Hij wilde gewoon niets meer met de stad Rees te maken hebben.

Dankzij onze uitwisseling en contact, de geschiedkundige verwerking en de goede omgang met elkaar veranderde dit gevoelsbeeld en meer de Louter kwam in de loop van de tijd heel graag naar Rees om nieuwe vrienden en bekenden op te zoeken. ‘Uit vijanden werden vreemden en uiteindelijk werden uit vreemden vrienden’ – zo zou ik deze bijzondere ontwikkeling van de duits-nederlandse uitwisseling vandaag willen noemen.

Zeer geeerde dames en heren, wij kunnen dankbaar zijn dat Ap Gerritse, Johan van Essen, Jan de Louter en Josef Becker zich zo hebben geengageerd en met heel hun hart voor vrede en verzoening hebben ingezet. Ook als het slechts voor een kleine groep als ons groepje van toepassing is: wij hebben het gemeenschappelijke gevonden en daarbij het scheidende overwonnen.

Onze samenleving, dat geldt voor Nederland als voor Duitsland evenzo, is vandaag de dag op veel gebieden zó gesplitst, zoals het al lang tijd niet meer het geval was. De corona-crisis, met haar woekeringen tot aan duistere complottheorieen toe, of de vraag hoe wij met de klimaatverandering om willen gaan, zijn er voorbeelden van hoe zeer de vragen van onze tegenwoordige tijd de mensen ook vandaag hier bij ons in Europa uit elkaar kunnen brengen.

Laten we de deze dag ook daarvoor gebruiken om in herinnering te brengen dat wij met z’n allen gezamenlijk zijn opgeroepen om niet opnieuw de fouten van het verleden te begaan. Laten we ons vandaag eraan herinneren hoe erg zowel joodse medeburgers als ook nederlandse dwangarbeiders bij ons in Rees hebben geleden. En laten we het herdenken vandaag als een goed voorbeeld nemen, dat het mogelijk is, de conflicten van onze tegenwoordige tijd op deze wijze – namelijk vreedzaam en vriendschappelijk – op te lossen zijn. Op elkaar toekomen, naar de ander luisteren, de posities van de ander begrijpen en uiteindelijk ook bereid zijn, compromissen aan te gaan.

Deze eigenschap hadden Ap Gerritse, Johan van Essen, Jan de Louter en Josef Becker en deze eigenschappen zijn de basis, dat wij vandaag vreedzaam en in vriendschap gezamenlijk deze herdenking kunnen vieren.

Hartelijk dank.

Na burgemeester Gerwers kwam de heer Bert Kusters , wethouder van de gemeente Oude IJsselstreek aan het woord.

Hij had het er onder andere over het feit dat de samenwerking tussen de gemeente Oude IJsselstreek en de Stadt Rees goed samenwerkte. Hij was blij dat deze herdenking door kon gaan en dat herdenken goed is.

Daarna kwam de heer Bernd Schäfer aan het woord. Hij vertelde over de joodse slachoffers en het leed dat de Nederlandse dwangarbeiders hebben geleden.